650 extremisten prioritair opgevolgd in ons land

26/03/2024, Brussel – In 2023 zijn zo’n 650 extremisten en terroristen prioritair opgevolgd. Het gaat om een daling van ongeveer 7% tegenover het jaar voordien. Die daling komt vooral omdat de grootste impact van de Syrië-crisis intussen achter de rug is, zo stelt het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD).

Onze democratische rechtstaat verdedigt zich tegen extremisme en terrorisme. De ruggengraat van deze aanpak is de Gemeenschappelijke Gegevensbank (GGB). Die bevat de profielen van individuen die prioritair worden opgevolgd. Op donderdag 21 maart is een nieuw wettelijk kader voor de GGB goedgekeurd door de Kamer van volksvertegenwoordigers. Het OCAD is de operationele verantwoordelijke voor de GGB. Het coördinatieorgaan beslist over de opname en verwijdering van entiteiten, en zorgt voor een individuele dreigingsanalyse van elk van de profielen.

Paul Van Tigchelt, minister van Justitie: “Als voormalig directeur van het OCAD stond ik mee aan de wieg van de Gemeenschappelijke Gegevensbank en de overlegstructuren eromheen. Dat werd al snel een onmisbaar instrument in de opvolging van terroristen en extremisten, wat van groot belang geweest voor de veiligheid in ons land. De werking van de GGB wordt nu verder uitgediept en aangepast aan de realiteit van vandaag. We zien immers meer en meer mensen met psychische problemen en ook minderjarigen die zeer snel radicaliseren via het internet. Met de nieuwe wet zorgen we ervoor dat we overheidsdatabanken kunnen linken met de GGB en dat de juiste diensten de databank aanvullen en over de nodige informatie beschikken: zowel veiligheidsdiensten als diensten uit de wereld van begeleiding en preventie, inclusief jeugdwerking. Om zeker te zijn dat alle data correct en actueel is, zal het men frequenter elk dossier op de Lokale Taskforce bespreken. We weten dat het nulrisico niet bestaat, maar onze diensten doen alles om ons veilig te houden. Het is aan ons om hen hiervoor de instrumenten te geven.”

Annelies Verlinden, Minister van Binnenlandse Zaken: “We hebben ervoor gezorgd dat de politiediensten op het terrein, waaronder dus ook de belangrijke eerstelijnsinterventiediensten van de lokale politie, sneller toegang kunnen krijgen tot dreigingsinformatie over personen die worden opgevolgd. Hierdoor worden ze gewaarschuwd, wat het veilig verloop van de tussenkomst ten goede kan komen. Tegelijkertijd kan het hen ook toelaten om bij de controle en de interventie meer oog te hebben voor feiten en details die passen in de context van radicalisering. Dit zal hen op hun beurt toelaten om deze informatie, die ze misschien anders niet of minder zouden hebben opgemerkt, te delen met de platformen en de diensten die de opvolging doen. Daarnaast zullen ook de medische hulpverleners vanaf nu door de politiediensten kunnen worden geïnformeerd over de potentiële dreiging die uitgaat van een individu. Iets wat de medische wereld op haar beurt zal toelaten om ook vanuit hun zorgverstrekkende taken en bevoegdheden de nodige aandachtspunten voor ogen te houden. Deze twee maatregelen, waarmee we inzetten op een uitgebreidere informatiedeling, hebben als duidelijke bedoeling om de veiligheid te verhogen, de nodige maatregelen nog beter te kunnen nemen en om nog meer informatie in te zamelen. Maatregelen die een direct gevolg zijn van de aanbevelingen na de aanslag in Schaarbeek in november 2022, waarbij een geradicaliseerde persoon met psychische problemen een einde maakte aan het leven van een politieman.”

Aantal daalt, dreiging stijgt licht

“Op een jaar tijd is het aantal gekende extremisten en terroristen, die prioritair worden opgevolgd, licht gedaald van zo’n 700 naar ongeveer 650 individuen”, stelt Gert Vercauteren als directeur a.i. van het OCAD. “In 2023 zijn een 80-tal individuen geschrapt uit de GGB, terwijl er een 30-tal nieuwe individuen bijkwamen. Personen worden geschrapt uit de GGB wanneer duidelijk is dat zij gedurende geruime tijd positief evolueren en er geen negatieve elementen meer opduiken.

“Het totale aantal individuen is gedaald. Dit hoeft niet te verbazen, want de grootste impact van de Syrië-crisis ligt achter de rug”, licht Vercauteren toe. “Heel wat personen zijn ook op het goede pad en konden verwijderd worden uit de GGB. Dat betekent niet dat de dreiging ook automatisch daalt. Uit onze analyse blijkt dat de gemiddelde dreiging die uitgaat van de personen in de GGB licht is gestegen.”

Verdeling per ideologie

88% van de individuen komt uit de hoek van een jihadistische ideologie. 9% van de individuen houden verband met rechts-extremisme. 2% van de individuen situeren zich binnen het links-extremisme. De overige personen worden opgevolgd in het kader diverse dreigingen die voorkomen uit een specifieke thematiek in de samenleving zoals anti-establishment gevoelens of een politieke context in het buitenland.

Opgedeeld per categorie

Extremisme uit zich op verschillende manieren. Er bestaan op dit moment vijf categorieën van extremisten die een sterke band hebben met België. Sommige individuen komen voor in verschillende statuten. Zo kan iemand zowel als haatpropagandist (HP) én potentieel gewelddadige extremist (PGE) zijn opgenomen in de GGB. Of bijv. als homegrown terrorist fighter (HTF) én haatpropagandist (HP) in de context van een extremistische ideologie.

• 426 Foreign Terrorist Fighters (FTF’s): personen die naar een conflictgebied zijn vertrokken om er een terreurgroep te vervoegen of hiervan terugkeerden, of waarbij het vertrek is verhinderd of die de intentie hebben om dit te doen;
• 40 Homegrown Terrorist Fighters (HTF’s): personen die verkiezen om hier terroristische acties te plegen of om ze te ondersteunen;
• 90 Haatpropagandisten (HP’s): personen die het gebruik van geweld willen rechtvaardigen omwille van ideologische doeleinden. Met hun invloed willen ze hun omgeving doen radicaliseren en schade toebrengen aan de rechtsstaat;
• 110 Potentieel Gewelddadige Extremisten (PGE’s): personen met extremistische opvattingen die een intentie hebben om geweld te gebruiken, maar die nog geen concrete stappen daartoe hebben ondernomen;
• 23 Terrorismeveroordeelden (TV’s): personen die veroordeeld, geïnterneerd of onder beschermingsmaatregel geplaatst zijn voor terrorisme in België of in het buitenland.

Vroeg detecteren en efficiënt samenwerken

Het OCAD is de coördinator van de nationale strategie tegen terrorisme, extremisime, inclusief het radicaliseringsproces (strategie T.E.R.) en steunt op de expertises van alle betrokken diensten in ons land. Informatie delen is onmisbaar in de samenwerking tussen de partnerdiensten. “Dankzij de gemeenschappelijke gegevensbank (GGB) kunnen alle partners informatie uitwisselen van de verschillende beleidsniveaus”, zegt Gert Vercauteren.

“De strategie T.E.R. brengt diensten op alle beleidsniveaus rond de tafel”, vertelt Gert Vercauteren. Zo is er een netwerk in ons land gegroeid om signalen van extremisme en terrorisme vroeg te detecteren. De problematische gevallen worden voorzien van een traject de op maat om de risico’s van een potentiële dreiging te verminderen en wanneer mogelijk de re-integratie in de samenleving voor te bereiden. De Lokale Taskforces (LTF) en de Lokale Integrale Veiligheidscellen (LIVC-R) zijn de zenuwcentra in deze multidisciplinaire aanpak.

Uitdaging voor toekomst

“Ik wil benadrukken dat dit werk nooit af is”, aldus Vercauteren. “We mogen geen gas terugnemen in het delen van informatie noch in het plegen van overleg. Bovendien is het minstens even belangrijk om als samenleving weerbaarder te worden tegen extremistische propaganda. Vooral de online radicalisering bij jongeren, waaronder minderjarigen, vormt  een grote uitdaging”, besluit Gert Vercauteren.